O Tolkien και οι επιρροές του στο σκληρό ήχο
του Στέλιου Πέππα

Οι φίλοι της φανταστικής λογοτεχνίας έχουν δει πολλές φορές τα αγαπημένα τους λογοτεχνικά έργα να εμπνέουν ανθρώπους του κινηματογράφου, της μουσικής, της ζωγραφικής και άλλων τεχνών. Το συνολικό έργο του J.R.R. Tolkien αποτελεί την πιο χαρακτηριστική περίπτωση των τελευταίων ετών. Αν θελήσουμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στη μουσική –και συγκεκριμένα στο σκληρό ήχο (Heavy Metal, Rock)- θα χρειαστεί να δαπανήσουμε τεράστιες ποσότητες μελανιού προκειμένου να κάνουμε μια απλή αναφορά στους μουσικούς και τα συγκροτήματα που έχουν επηρεαστεί, στιχουργικά μα και σε άλλα επίπεδα, από το έργο του κορυφαίου Άγγλου λογοτέχνη. Ζητώντας προκαταβολικά την κατανόηση του αναγνώστη για τις όποιες τυχών παραλήψεις, θα δοκιμάσουμε μέσα από το άρθρο αυτό να ακολουθήσουμε τα μαγικά μονοπάτια που έχει χαράξει η πένα του «Άρχοντα» της φανταστικής λογοτεχνίας στο χώρο του σκληρού ήχου.

Πιστεύω ότι η πρώτη αναφορά ανήκει δικαιωματικά στους Γερμανούς power metallers Blind Guardian, οι οποίοι αποτελούν την μπάντα που έχει συνδέσει όσο καμιά άλλη το όνομά της με τον παραμυθένιο κόσμο της Μέσης Γης. Οι Guardian έχουν δημιουργήσει στίχους βασιζόμενοι σε όλα τα έργα του Tolkien. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το πολύ όμορφο τραγούδι τους που έχει τον τίτλο «Lord of the rings». Κυρίως, όμως, έχουν επηρεαστεί από το «Silmarillion», βάση του οποίου έχουν δημιουργήσει ένα ολόκληρο concept album που τιτλοφορείται «Nightfall in Middle Earth». Η μουσική αισθητική των Blind Guardian συνδέει το σκληρό ήχο του Heavy Metal με πολλά στοιχεία κλασικής μουσικής, αλλά και μεσαιωνικής τευτονικής, παραδοσιακής folk. Στο «Nightfall in Middle Earth», το οποίο είναι κατά γενική ομολογία το καλύτερό τους album, το μεσαιωνικό και folklore στυλ μουσικής συνδυάζεται στο στιχουργικό επίπεδο πολύ όμορφα με τον μαγικό τολκινικό κόσμο, δημιουργώντας ένα καταπληκτικό άκουσμα μελωδικού power metal. Η μουσική τους έχει γίνει δεκτή με πολύ ενθουσιασμό ανά τον κόσμο και στην χώρα μας. Οι λίγο μεγαλύτεροι σε ηλικία θα θυμούνται σίγουρα με νοσταλγία τις θρυλικές συναυλίες που είχαν δώσει στα πλαίσια της περιοδείας τους για το «Nightfall in Middle Earth» τον Οκτώβριο του 1998 στην Ελλάδα, όταν και είχαν γνωρίσει την αποθέωση από ένα εκστασιασμένο κυριολεκτικά κοινό, το οποίο είχε κάνει τα θεμέλια του πάλαι ποτέ «ναού» της rock –δηλαδή του ιστορικού Ρόδον club- να τρίζουν από τον παλμό!

Άλλη μια μπάντα που έχει επηρεαστεί από τον κόσμο της Μέσης Γης είναι οι Battlelore. Η μπάντα αυτή παίζει φολκλορική μουσική με πολλά black metal φωνητικά και σε αρκετούς από τους δίσκους της συναντάμε αναφορές από το έργο του Τolkien. Ο συνδυασμός της κέλτικης παραδοσιακής μουσικής και των speed metal στοιχείων κάνουν τους Battlelore να αποπνέουν μία ατμόσφαιρα μεσαιωνικού τύπου και συγχρόνως τους βοηθά να ταξιδέψουν τον ακροατή στα μαγικά μονοπάτια της Gondor και του Rohan.

Ωστόσο οι επιρροές του Tolkien στο χώρο του Heavy Metal δεν σταματούν εδώ. Το σουηδικό επικό συγκρότημα Amon Amarth έχει εμπνευστεί την ονομασία του από τον τολκινικό κόσμο. Το ίδιο και οι ΄΄cult΄΄ Βρετανοί της δεκαετίας του ’80 Cirith Ungol, οι Marillion που το όνομά τους αποτελεί μια συντόμευση του Silmarillion, οι Burzum του Varg Vikernes που το όνομά τους σημαίνει «μαύρος» στη γλώσσα των Ορκ, όπως επίσης και μια πληθώρα από άλλες μπάντες οι οποίες εμφανίζονται στο χώρο του σκληρού ήχου με χαρακτηριστικά ονόματα του τύπου Uruk- hai, Isildurs Bane, Ringwraith κ.α. Τέλος, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι άλλο ένα συγκρότημα που έχει μυηθεί στη «μαγεία» του κόσμου της Μέσης Γης είναι οι πολύ επιτυχημένοι Φιλανδοί Nightwish.

Η πένα του «Άρχοντα» δεν ενέπνευσε, όμως, μόνο σύγχρονα συγκροτήματα και σχήματα της δεκαετίας του 1980. Οι επιρροές του έργου του είχαν γίνει εμφανείς στο χώρο της Rock, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60. Οι Led Zeppelin με τα «Battle of evermore», «Misty mountain hop», «Ramble on» και «Over the hills and far away», είχαν φροντίσει πολύ νωρίς να τιμήσουν δεόντως τον κόσμο του Tolkien. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για τους Rush με το «Rivendell», όπως επίσης και για τους Camel με το «Whiterider», ενώ η λίστα δεν σταματάει εδώ.

Εκείνο, ωστόσο, που δεν πρέπει να λησμονούμε είναι ότι οι τολκινικές επιρροές στο σκληρό ήχο των δεκαετιών του ’60 και του ’70 έγιναν μέσα στα πλαίσια του «ελευθεριακού» κλίματος της εποχής των παιδιών των λουλουδιών. Ο ίδιος ο Tolkien, που ήταν εν ζωή εκείνη την εποχή, δεν συμπάθησε σε καμία περίπτωση το όλο κλίμα. Οι γιοι του, που κληρονόμησαν τα δικαιώματα των έργων του, συνέχισαν να εκφράζουν μια γενικότερη δυσπιστία προς τις μπάντες του σκληρού ήχου, ακόμη και όταν εκείνες -άνηκαν στο χώρο του Heavy Metal ή είχαν ορχηστρικό χαρακτήρα και- δεν σχετίζονταν με το πρωτοποριακό και «αριστερόστροφο» ύφος των συγκροτημάτων παλαιότερων εποχών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ιταλικό συγκρότημα Rhapsody που παίζει ένα μίγμα από Heavy Metal και κλασική μουσική. Το συγκρότημα αυτό δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την έγκριση της οικογένειας του Tolkien για να κάνει ένα δίσκο αφιερωμένο στον «Άρχοντα των δακτυλιδιών», με αποτέλεσμα να δημιουργήσει ένα δικό του concept, που μελοποιήθηκε στο album με τον τίτλο «Dark Secret- Symphony of enchanted lands 2». Στα φωνητικά του δίσκου αυτού, αξίζει να σημειωθεί ότι συμμετείχε και ο «παμμέγιστος» Christopher Lee, πράγμα που υποδηλώνει ότι οι Rhapsody δεν είναι ένα τυχαίο συγκρότημα, ενώ φυσικά δεν έχουν καμία σχέση με την ψυχεδέλεια, τον σουρεαλισμό και την πολιτικοποίηση (κυρίως την αριστερή). Παρόλα αυτά η οικογένεια του Tolkien αρνήθηκε να τους επιτρέψει να δημιουργήσουν ένα έργο το οποίο θα είχε ως θεματικό υπόβαθρο την υπόθεση του «Άρχοντα των δακτυλιδιών». Από την άλλη, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί το ότι κάποιοι άλλοι μουσικοί κατάφεραν να εξασφαλίσουν την άδεια της οικογένειας του σπουδαίου λογοτέχνη, προκειμένου να κυκλοφορήσουν μουσική εμπνευσμένη από τα έργα του. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι τα περισσότερα συγκροτήματα του σκληρού ήχου που αποφασίζουν να κάνουν κάτι τέτοιο αντιμετωπίζουν δυσκολίες όταν φτάνουν στο σημείο να ζητήσουν την έγκριση της οικογένειας του Tolkien.

Πάντως, πέρα απ’ όλα αυτά, εκείνο το οποίο έχει σημασία για τους αναγνώστες της φανταστικής λογοτεχνίας, που ταυτοχρόνως αποτελούν και ακροατές του σκληρού ήχου, είναι το ότι μια πληθώρα συγκροτημάτων έχει δημιουργήσει -και συνεχίζει να δημιουργεί- μουσικές ατμόσφαιρες που, σε συνδυασμό με τους στίχους, ανοίγουν τις μυστικές πύλες της φαντασίας και υπόσχονται μαγικά ταξίδια στα βασίλεια της Μέσης-Γης. Συγκροτήματα «μεταμορφωμένα» σε μεσαιωνικούς βάρδους και ακροατές που περιπλανώνται νοερά στις ομιχλώδεις ατραπούς της φανταστικής λογοτεχνίας. Αυτή είναι η κοινότητα του σκληρού επικού ήχου! Μια κοινότητα της οποίας ο Tolkien αποτελεί βασικό σημείο αναφοράς.


Στέλιος Πέππας
Φοιτητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης
Αντιπρόεδρος Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ

Παρασκευή 22 Αυγούστου 2008



O Tolkien και οι επιρροές του στο σκληρό ήχο
του Στέλιου Πέππα

Οι φίλοι της φανταστικής λογοτεχνίας έχουν δει πολλές φορές τα αγαπημένα τους λογοτεχνικά έργα να εμπνέουν ανθρώπους του κινηματογράφου, της μουσικής, της ζωγραφικής και άλλων τεχνών. Το συνολικό έργο του J.R.R. Tolkien αποτελεί την πιο χαρακτηριστική περίπτωση των τελευταίων ετών. Αν θελήσουμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στη μουσική –και συγκεκριμένα στο σκληρό ήχο (Heavy Metal, Rock)- θα χρειαστεί να δαπανήσουμε τεράστιες ποσότητες μελανιού προκειμένου να κάνουμε μια απλή αναφορά στους μουσικούς και τα συγκροτήματα που έχουν επηρεαστεί, στιχουργικά μα και σε άλλα επίπεδα, από το έργο του κορυφαίου Άγγλου λογοτέχνη. Ζητώντας προκαταβολικά την κατανόηση του αναγνώστη για τις όποιες τυχών παραλήψεις, θα δοκιμάσουμε μέσα από το άρθρο αυτό να ακολουθήσουμε τα μαγικά μονοπάτια που έχει χαράξει η πένα του «Άρχοντα» της φανταστικής λογοτεχνίας στο χώρο του σκληρού ήχου.

Πιστεύω ότι η πρώτη αναφορά ανήκει δικαιωματικά στους Γερμανούς power metallers Blind Guardian, οι οποίοι αποτελούν την μπάντα που έχει συνδέσει όσο καμιά άλλη το όνομά της με τον παραμυθένιο κόσμο της Μέσης Γης. Οι Guardian έχουν δημιουργήσει στίχους βασιζόμενοι σε όλα τα έργα του Tolkien. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το πολύ όμορφο τραγούδι τους που έχει τον τίτλο «Lord of the rings». Κυρίως, όμως, έχουν επηρεαστεί από το «Silmarillion», βάση του οποίου έχουν δημιουργήσει ένα ολόκληρο concept album που τιτλοφορείται «Nightfall in Middle Earth». Η μουσική αισθητική των Blind Guardian συνδέει το σκληρό ήχο του Heavy Metal με πολλά στοιχεία κλασικής μουσικής, αλλά και μεσαιωνικής τευτονικής, παραδοσιακής folk. Στο «Nightfall in Middle Earth», το οποίο είναι κατά γενική ομολογία το καλύτερό τους album, το μεσαιωνικό και folklore στυλ μουσικής συνδυάζεται στο στιχουργικό επίπεδο πολύ όμορφα με τον μαγικό τολκινικό κόσμο, δημιουργώντας ένα καταπληκτικό άκουσμα μελωδικού power metal. Η μουσική τους έχει γίνει δεκτή με πολύ ενθουσιασμό ανά τον κόσμο και στην χώρα μας. Οι λίγο μεγαλύτεροι σε ηλικία θα θυμούνται σίγουρα με νοσταλγία τις θρυλικές συναυλίες που είχαν δώσει στα πλαίσια της περιοδείας τους για το «Nightfall in Middle Earth» τον Οκτώβριο του 1998 στην Ελλάδα, όταν και είχαν γνωρίσει την αποθέωση από ένα εκστασιασμένο κυριολεκτικά κοινό, το οποίο είχε κάνει τα θεμέλια του πάλαι ποτέ «ναού» της rock –δηλαδή του ιστορικού Ρόδον club- να τρίζουν από τον παλμό!

Άλλη μια μπάντα που έχει επηρεαστεί από τον κόσμο της Μέσης Γης είναι οι Battlelore. Η μπάντα αυτή παίζει φολκλορική μουσική με πολλά black metal φωνητικά και σε αρκετούς από τους δίσκους της συναντάμε αναφορές από το έργο του Τolkien. Ο συνδυασμός της κέλτικης παραδοσιακής μουσικής και των speed metal στοιχείων κάνουν τους Battlelore να αποπνέουν μία ατμόσφαιρα μεσαιωνικού τύπου και συγχρόνως τους βοηθά να ταξιδέψουν τον ακροατή στα μαγικά μονοπάτια της Gondor και του Rohan.

Ωστόσο οι επιρροές του Tolkien στο χώρο του Heavy Metal δεν σταματούν εδώ. Το σουηδικό επικό συγκρότημα Amon Amarth έχει εμπνευστεί την ονομασία του από τον τολκινικό κόσμο. Το ίδιο και οι ΄΄cult΄΄ Βρετανοί της δεκαετίας του ’80 Cirith Ungol, οι Marillion που το όνομά τους αποτελεί μια συντόμευση του Silmarillion, οι Burzum του Varg Vikernes που το όνομά τους σημαίνει «μαύρος» στη γλώσσα των Ορκ, όπως επίσης και μια πληθώρα από άλλες μπάντες οι οποίες εμφανίζονται στο χώρο του σκληρού ήχου με χαρακτηριστικά ονόματα του τύπου Uruk- hai, Isildurs Bane, Ringwraith κ.α. Τέλος, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι άλλο ένα συγκρότημα που έχει μυηθεί στη «μαγεία» του κόσμου της Μέσης Γης είναι οι πολύ επιτυχημένοι Φιλανδοί Nightwish.

Η πένα του «Άρχοντα» δεν ενέπνευσε, όμως, μόνο σύγχρονα συγκροτήματα και σχήματα της δεκαετίας του 1980. Οι επιρροές του έργου του είχαν γίνει εμφανείς στο χώρο της Rock, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60. Οι Led Zeppelin με τα «Battle of evermore», «Misty mountain hop», «Ramble on» και «Over the hills and far away», είχαν φροντίσει πολύ νωρίς να τιμήσουν δεόντως τον κόσμο του Tolkien. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για τους Rush με το «Rivendell», όπως επίσης και για τους Camel με το «Whiterider», ενώ η λίστα δεν σταματάει εδώ.

Εκείνο, ωστόσο, που δεν πρέπει να λησμονούμε είναι ότι οι τολκινικές επιρροές στο σκληρό ήχο των δεκαετιών του ’60 και του ’70 έγιναν μέσα στα πλαίσια του «ελευθεριακού» κλίματος της εποχής των παιδιών των λουλουδιών. Ο ίδιος ο Tolkien, που ήταν εν ζωή εκείνη την εποχή, δεν συμπάθησε σε καμία περίπτωση το όλο κλίμα. Οι γιοι του, που κληρονόμησαν τα δικαιώματα των έργων του, συνέχισαν να εκφράζουν μια γενικότερη δυσπιστία προς τις μπάντες του σκληρού ήχου, ακόμη και όταν εκείνες -άνηκαν στο χώρο του Heavy Metal ή είχαν ορχηστρικό χαρακτήρα και- δεν σχετίζονταν με το πρωτοποριακό και «αριστερόστροφο» ύφος των συγκροτημάτων παλαιότερων εποχών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ιταλικό συγκρότημα Rhapsody που παίζει ένα μίγμα από Heavy Metal και κλασική μουσική. Το συγκρότημα αυτό δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την έγκριση της οικογένειας του Tolkien για να κάνει ένα δίσκο αφιερωμένο στον «Άρχοντα των δακτυλιδιών», με αποτέλεσμα να δημιουργήσει ένα δικό του concept, που μελοποιήθηκε στο album με τον τίτλο «Dark Secret- Symphony of enchanted lands 2». Στα φωνητικά του δίσκου αυτού, αξίζει να σημειωθεί ότι συμμετείχε και ο «παμμέγιστος» Christopher Lee, πράγμα που υποδηλώνει ότι οι Rhapsody δεν είναι ένα τυχαίο συγκρότημα, ενώ φυσικά δεν έχουν καμία σχέση με την ψυχεδέλεια, τον σουρεαλισμό και την πολιτικοποίηση (κυρίως την αριστερή). Παρόλα αυτά η οικογένεια του Tolkien αρνήθηκε να τους επιτρέψει να δημιουργήσουν ένα έργο το οποίο θα είχε ως θεματικό υπόβαθρο την υπόθεση του «Άρχοντα των δακτυλιδιών». Από την άλλη, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί το ότι κάποιοι άλλοι μουσικοί κατάφεραν να εξασφαλίσουν την άδεια της οικογένειας του σπουδαίου λογοτέχνη, προκειμένου να κυκλοφορήσουν μουσική εμπνευσμένη από τα έργα του. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι τα περισσότερα συγκροτήματα του σκληρού ήχου που αποφασίζουν να κάνουν κάτι τέτοιο αντιμετωπίζουν δυσκολίες όταν φτάνουν στο σημείο να ζητήσουν την έγκριση της οικογένειας του Tolkien.

Πάντως, πέρα απ’ όλα αυτά, εκείνο το οποίο έχει σημασία για τους αναγνώστες της φανταστικής λογοτεχνίας, που ταυτοχρόνως αποτελούν και ακροατές του σκληρού ήχου, είναι το ότι μια πληθώρα συγκροτημάτων έχει δημιουργήσει -και συνεχίζει να δημιουργεί- μουσικές ατμόσφαιρες που, σε συνδυασμό με τους στίχους, ανοίγουν τις μυστικές πύλες της φαντασίας και υπόσχονται μαγικά ταξίδια στα βασίλεια της Μέσης-Γης. Συγκροτήματα «μεταμορφωμένα» σε μεσαιωνικούς βάρδους και ακροατές που περιπλανώνται νοερά στις ομιχλώδεις ατραπούς της φανταστικής λογοτεχνίας. Αυτή είναι η κοινότητα του σκληρού επικού ήχου! Μια κοινότητα της οποίας ο Tolkien αποτελεί βασικό σημείο αναφοράς.


Στέλιος Πέππας
Φοιτητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης
Αντιπρόεδρος Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ